İstanbul'un Tarihsel Nüfus Yapısı
Tarihçi ve yazar Mehmet Dilbaz, İstanbul'un tarihindeki etnisite ve nüfus politikalarını detaylı bir şekilde ele aldı. Dilbaz, bu kapsamda şehirde çeşitli etnik grupların bir arada yaşamış olduğu ve nüfusun her zaman kontrol altında tutulduğunu belirtti.
Osmanlı Dönemi ve Nüfus Politikaları
Osmanlı Devleti'nin İstanbul'u fethetmesiyle birlikte şehirdeki etnisiteler üzerindeki politikaları da değişmeye başladı. Dilbaz’a göre, İstanbul'un fethi sırasında şehirde yaklaşık 10 bin kişi yaşıyordu ve fetihten sonra yaklaşık 5 bin kişi şehri terk etti.
Fatih Sultan Mehmet, şehri imar ettikten sonra pek çok yerden insanları İstanbul'a taşıdı. Örneğin, Yunanistan sınırlarında bulunan Yenişehir'den insanların büyük kısmı Balat ve Fener tarafına yerleştirildi. Ayrıca, Anadolu'daki Karamanoğulları Beyliği’nin Osmanlı topraklarına katılmasının ardından Aksaray'daki nüfus da İstanbul'a göç ettirildi.
Kozmopolitan Yapının Korunması
Dilbaz, İstanbul’un kozmopolit yapısının Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde korunduğunu ifade etti. İstanbul’a giriş için belirli kriterler belirlendi ve bu bağlamda, geçiş izni olmayanların şehre yerleşmesi yasaklandı. Bu uygulama, şehirdeki kültürel ve demografik yapıyı koruma amacı taşıyordu.
19. Yüzyıldan Günümüze Nüfus Gelişmeleri
İstanbul’a ilk büyük etnisite gelişimi 1839 yılında Ruslardan kaçan Polonyalıların yerleştirilmesiyle gerçekleşti. Bu yerleştirme, belirli anlaşmalar çerçevesinde yapıldı ve Polonyalılara şehir merkezinin dışında araziler tahsis edildi.
Dilbaz ayrıca, İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde Türkiye'nin NATO ile ittifakının İstanbul nüfusuna etkisini vurguladı ve Marshall Yardımları çerçevesinde sanayileşmenin başlamasıyla şehrin demografik yapısının hızla değiştiğini belirtti. 1930'larda başlayan sanayileşme, İstanbul'un nüfusunu büyük oranda artırdı ve bu durum şehirde gecekondulaşmaya neden oldu.
Sonuç
Mehmet Dilbaz, İstanbul’un tarihi boyunca uygulanan bu nüfus politikalarının ve etnik yapının günümüzdeki dinamikleri konusunda önemli bilgiler aktardı. Şehir tarihindeki bu dönüşümlerin, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçiş sürecinin anlaşılması açısından kritik olduğu belirtiliyor.
