Otizm, son yıllarda sıkça duyduğumuz, ancak pek çok kişinin tam olarak ne olduğunu bilmediği bir bozukluktur. Otizmli bireyler, sosyal iletişim ve etkileşimde zorluk yaşar, tekrarlayıcı ve sınırlı davranışlar gösterir, farklı gelişim özellikleri sergiler. Peki, otizm nedir? Otizmli çocukları nasıl anlarız? Otizmin en belirgin özelliği nedir? 3 yaşında otizm nasıl anlaşılır? Hafif otizm belirtileri nelerdir? Haberimizde...
OTİZM NEDiR?
Otizm, doğuştan gelen veya erken çocukluk döneminde ortaya çıkan, sosyal iletişim ve etkileşimde zorluklar, tekrarlayıcı ve sınırlı davranışlar, ilgi alanları ve etkinlikler gösteren bir gelişimsel bozukluktur. Otizm, bir hastalık değil, bir spektrumdur. Yani, otizmli bireyler arasında farklılık gösteren, dereceli bir durumdur. Bazı otizmli bireyler, normal zekaya sahip olabilir, bazıları ise zihinsel engelli olabilir. Bazı otizmli bireyler, konuşabilir, bazıları ise konuşamayabilir. Bazı otizmli bireyler, sosyal ilişkiler kurmaya çalışabilir, bazıları ise tamamen içine kapanık olabilir.
Otizm, nedeni tam olarak bilinmeyen, ancak genetik, çevresel ve biyolojik faktörlerin rol oynadığı düşünülen bir bozukluktur. Otizm, erkek çocuklarda kız çocuklara göre daha sık görülür. Otizmin kesin tedavisi yoktur, ancak erken tanı ve uygun eğitim ile otizmli bireylerin yaşam kalitesi artırılabilir.
BİR ÇOCUĞUN OTİZMLİ OLDUĞUNU NASIL ANLARIZ?
Otizmli bir çocuğu anlamak için, onun davranışlarını, iletişimini ve gelişimini gözlemlemek gerekir. Otizmli bir çocuk, tipik gelişen bir çocuktan farklı özellikler gösterebilir. İşte otizmli bir çocuğu anlamanın bazı yolları:
* Otizmli bir çocuk, göz teması kurmada, mimik ve jest kullanmada, duygularını ifade etmede ve anlamada zorluk yaşayabilir. Sosyal ortamlardan kaçınabilir, yalnız oynamayı tercih edebilir, başkalarıyla paylaşmakta veya sıra beklemekte güçlük çekebilir.
* Otizmli bir çocuk, konuşma gelişiminde gecikme veya gerileme gösterebilir. Konuşmayı hiç öğrenemeyebilir, ya da öğrense bile anlamlı cümleler kuramayabilir. Tekrarlayıcı veya anlamsız kelimeler, sesler veya şarkılar söyleyebilir. Başkalarının söylediklerini anlamakta veya cevap vermede zorlanabilir.
* Otizmli bir çocuk, tekrarlayıcı, sınırlı ve takıntılı davranışlar sergileyebilir. Aynı oyuncakla, aynı şekilde, saatlerce oynayabilir, rutinlerine çok bağlı olabilir, değişikliklere karşı aşırı tepki verebilir.
* Belirli nesne, renk, şekil veya sayılara ilgi duyabilir, bunlarla oynamak isteyebilir. Kendine veya başkalarına zarar verebilecek davranışlar gösterebilir, örneğin, başını duvara vurabilir, ısırabilir, tırmalayabilir veya çimdikleyebilir.
OTİZMİN EN BELİRGİN ÖZELLİĞİ NEDİR?
Otizmin en belirgin özelliği, sosyal iletişim ve etkileşimde zorluk yaşamaktır. Otizmli bireyler, başkalarının duygu, düşünce ve niyetlerini anlamakta, kendilerini ifade etmekte ve sosyal kurallara uymakta güçlük çekerler. Bu nedenle, otizmli bireyler, arkadaş edinmekte, aile ilişkilerini sürdürmekte, iş veya okul hayatında başarılı olmakta zorlanabilirler.
Sosyal iletişim ve etkileşim bozukluğu, otizmli bireylerin yaşamlarını olumsuz etkileyebilir. Otizmli bireyler, yalnızlık, depresyon, kaygı, özgüven eksikliği, öfke, stres gibi duygusal sorunlar yaşayabilirler. Ayrıca, otizmli bireyler, toplum tarafından anlaşılmadıkları, kabul edilmedikleri, dışlandıkları veya ayrımcılığa uğradıkları için sosyal destekten yoksun kalabilirler.
Otizmde görülen bu bozukluk, otizmli bireylerin potansiyellerini ortaya çıkarmalarını engelleyebilir. Otizmli bireyler, zeka, yaratıcılık, yetenek, ilgi gibi pek çok alanda başarılı olabilecek kapasiteye sahiptirler. Ancak, sosyal iletişim ve etkileşim becerileri yetersiz olduğu için, bu alanlarda kendilerini göstermekte, geliştirmekte ve fırsatlar yaratmakta zorluk yaşayabilirler.
3 YAŞINDA OTİZM NASIL ANLAŞILIR?
Otizm, genellikle 3 yaşından önce tanı konabilen bir bozukluktur. Ancak, otizmin belirtileri, bazen daha erken yaşlarda da fark edilebilir. 3 yaşında otizm nasıl anlaşılır sorusunun cevabı, çocuğun gelişimini ve davranışlarını gözlemlemekten geçer. İşte 3 yaşında otizmli bir çocuğun gösterebileceği bazı belirtiler:
* 3 yaşında otizmli bir çocuk, göz teması kurmaz, adıyla çağrıldığında bakmaz, başkalarının yüz ifadelerini ve beden dilini anlamaz, duygularını göstermez veya paylaşmaz, başkalarının duygularını anlamaz veya umursamaz.
* 3 yaşında otizmli bir çocuk, konuşma gelişiminde geri kalır, konuşmayı hiç öğrenemez veya öğrense bile anlamlı cümleler kuramaz, tekrarlayıcı veya anlamsız kelimeler, sesler veya şarkılar söyler, başkalarının söylediklerini anlamaz veya cevap vermez, soru sormaz veya sorulan sorulara ilgi göstermez.
* 3 yaşında otizmli bir çocuk, tekrarlayıcı, sınırlı ve takıntılı davranışlar sergiler, aynı oyuncakla, aynı şekilde, saatlerce oynar, rutinlerine çok bağlıdır, değişikliklere karşı aşırı tepki verir, belirli nesne, renk, şekil veya sayılara ilgi duyar, bunlarla oynamak ister, kendine veya başkalarına zarar verebilecek davranışlar gösterir.
HAFİF OTİZM BELİRTİLERİ NELERDİR?
Otizm, bir spektrum bozukluğu olduğu için, otizmli bireyler arasında farklılık gösteren, dereceli bir durumdur. Otizm spektrumunun bir ucunda, ağır otizmli bireyler bulunur. Bu bireyler, konuşamaz, sosyal ilişki kuramaz, tekrarlayıcı ve sınırlı davranışlar gösterir, zihinsel engelli olabilir. Otizm spektrumunun diğer ucunda ise, hafif otizmli bireyler bulunur. Bu bireyler, normal veya üstün zekaya sahip olabilir, konuşabilir, sosyal ilişki kurmaya çalışabilir, ancak yine de otizmin bazı belirtilerini gösterebilir. Belirtileri bireyden bireye değişebilir. Ancak, genel olarak, hafif otizmli bireylerin gösterebileceği bazı belirtiler şunlardır:
* Hafif otizmli bireyler, göz teması kurmakta, mimik ve jest kullanmakta, duygularını ifade etmekte ve anlamakta zorlanabilir. Sosyal ortamlarda uyum sağlamakta, arkadaş edinmekte, başkalarının duygu, düşünce ve niyetlerini anlamakta güçlük çekebilir. Sosyal kurallara uymakta, sıra beklemekte, paylaşmakta veya işbirliği yapmakta zorlanabilir.
* Konuşma ve dil becerilerinde normal veya üstün olabilir, ancak konuşmaları anlamsız, tekrarlayıcı, monoton veya garip olabilir. Başkalarının söylediklerini anlamakta veya cevap vermede zorlanabilir. Soru sormakta, sohbet etmekte veya espri yapmakta beceriksiz olabilir. Konuşmalarında, kendilerine veya ilgi duydukları konulara odaklanabilir, başkalarının ilgisini veya ihtiyaçlarını göz ardı edebilir.
* Tekrarlayıcı, sınırlı ve takıntılı ilgi alanları ve davranışlar gösterebilir. Belirli bir konu, nesne, renk, şekil veya sayıya aşırı ilgi duyabilir, bunlarla saatlerce oynamak veya konuşmak isteyebilir. Rutinlerine çok bağlı olabilir, değişikliklere karşı aşırı tepki verebilir. Kendine veya başkalarına zarar verebilecek davranışlar gösterebilir, örneğin, başını sallayabilir, el çırpabilir, dönebilir, ısırabilir, tırmalayabilir veya çimdikleyebilir.
* Duygusal ve motor becerilerde geri kalabilir. Duygularını kontrol etmekte, uygun şekilde ifade etmekte veya bastırmakta zorlanabilir. Öfke, kaygı, depresyon, stres gibi duygusal sorunlar yaşayabilir. Motor becerileri gelişmemiş olabilir, yürüme, koşma, zıplama, yazma, çizme gibi hareketleri yapmakta güçlük çekebilir.
