Bu virüs, daha önceden Afrika kıtasının Batı ve Orta kesimlerinde sınırlı olarak görülen, ancak son zamanlarda farklı şekil ve popülasyonlarda etkili olan bir hastalığa neden olmaktadır. Maymun çiçeği virüsü, kemirgenler ve yabani hayvanlar aracılığıyla insanlara bulaşmakta ve insanlar arasında da yayılmaktadır. Geçmişte bu virüs, yalnızca belli bölgelerde ve aile içinde görülürken, son dönemde Afrika ile bağlantısı olmayan kişilerde ve ondan fazla ülkede ciddi vakalara yol açmıştır. Bu durum, maymun çiçeği virüsünün yeni bir salgın potansiyeli taşıyıp taşımadığı sorusunu gündeme getirmiştir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nedir?
Maymun çiçeği, Poxviridae adlı virüs ailesinin bir üyesi olan ve Orthopoxvirus cinsine dahil olan Monkeypox virüsü kaynaklı bir hastalıktır. Bu virüs ailesinin diğer üyeleri arasında çiçek hastalığına neden olan Variola virüsü, sığır çiçeğine neden olan Cowpox virüsü ve çiçek aşısı üretiminde kullanılan Vaccinia virüsü bulunmaktadır. Maymun çiçeği adı verilen hastalık, aslında kemirgenlerden kaynaklanan bir virüstür. 1958 yılında bir araştırma sırasında tutulan maymunlarda çiçek hastalığına benzer belirtiler görülmesi üzerine keşfedilen virüs, bu yüzden maymun çiçeği olarak isimlendirilmiştir. İnsanlarda ise maymun çiçeği virüsü enfeksiyonu ilk defa 1970 yılında tespit edilmiştir. O günden bu yana maymun çiçeği, Afrika kıtasında nadiren bildirilen vakalar şeklinde görülmeye devam etmiştir. Tropikal yağmur ormanlarının yoğun olduğu Batı ve Orta Afrika'da uzun süredir var olan ve bu bölgeyle sınırlı kalan maymun çiçeği, bazen bölgeden ihraç edilen hayvanlar aracılığıyla dünyanın diğer yerlerine de ulaşabilmektedir. Ancak son zamanlarda hastalık, geçmişe göre daha yaygın hale gelmiş, farklı bölgelerden ve farklı insanlardan teşhis edilmiştir. Özellikle Covid-19 pandemisinin dünyada yarattığı yıkım nedeniyle, maymun çiçeği virüsü yeni bir salgın ihtimali olarak görülmekte ve yakından izlenmektedir.
Maymun Çiçeği Virüsü Belirtileri Nelerdir?
Maymun çiçeği hastalığı, virüsle enfekte olmuş bir hayvanla temas eden veya maymun çiçeği enfeksiyonu geçirmiş bir insanla yakın temas kuran kişilerde bulaşabilir. Her virüste olduğu gibi, maymun çiçeği virüsü ile temas ettikten sonra bir kuluçka dönemi vardır. İlk belirtiler, temasın ardından 5 ila 21 gün arasında değişen bir sürede ortaya çıkabilir. En sık görülen belirti başlangıcı ise 6-13. günler arasıdır. Belirtiler, geçmişte büyük salgınlara sebep olan çiçek hastalığına benzer, ancak biraz daha farklıdır. En önemli belirtiler şunlardır:
- Yüksek ateş
- Baş, sırt ve kas ağrıları
- Lenf bezlerinde şişlikler
- Yorgunluk hali
- Üşüme ve titreme
- Ciltte su çiçeğine benzer, su dolu küçük kabarcıklar şeklinde görülen döküntüler
Maymun çiçeği hastalığında döküntüler, ilk belirtilerin görülmeye başlamasından 1-5 gün sonra ortaya çıkar. Döküntüler genellikle yüz, eller ve ayaklarda başlar, sonra vücudun diğer bölgelerine yayılır. Döküntüler zamanla kabuklanır ve iyileşir. Döküntülerin iyileşmesi 14-21 gün sürebilir.
Maymun Çiçeği Virüsü Bulaşıcı mıdır?
Maymun çiçeği virüsü, enfekte hayvanlar veya insanlar aracılığıyla bulaşabilir. Enfekte hayvanlar arasında kemirgenler, sincaplar, maymunlar, tavşanlar, antiloplar ve kirpiler sayılabilir. Bu hayvanlar, ısırma, tırmalama veya vücut sıvıları yoluyla virüsü insanlara bulaştırabilir. İnsanlar arasında ise virüs, solunum yolu salgıları, kan, idrar, dışkı, kabuklu döküntüler veya cinsel temas yoluyla bulaşabilir. İnsandan insana bulaşma, yoğun ve uzun süreli temas gerektirdiği için daha az yaygındır. Maymun çiçeği virüsü, havada asılı kalmaz veya su yoluyla bulaşmaz.
Maymun Çiçeği Virüsünden Korunma Yolları
Maymun çiçeği virüsünden korunmak için şu önlemler alınabilir:
- Enfekte hayvanlarla temas etmekten kaçının. Eğer temas etmek zorunda kalırsanız, eldiven, maske, gözlük ve önlük gibi koruyucu ekipmanlar kullanın.
- Enfekte hayvanların etini veya sütünü tüketmeyin. Eğer tüketmek zorunda kalırsanız, iyice pişirdiğinizden ve pişirirken koruyucu ekipmanlar kullandığınızdan emin olun.
- Maymun çiçeği enfeksiyonu geçiren kişilerle temas etmekten kaçının. Eğer temas etmek zorunda kalırsanız, eldiven, maske, gözlük ve önlük gibi koruyucu ekipmanlar kullanın.
- Enfekte kişilerin solunum yolu salgıları, kan, idrar, dışkı, kabuklu döküntüler veya cinsel sıvılarıyla temas etmekten kaçının. Eğer temas ederseniz, derhal ellerinizi ve temas ettiğiniz bölgeyi sabun ve suyla yıkayın.
- Enfekte kişilerin kullandığı eşyaları, yatak takımlarını veya giysileri paylaşmayın. Eğer paylaşmak zorunda kalırsanız, bunları dezenfekte ettiğinizden veya yüksek sıcaklıkta yıkadığınızdan emin olun.
Maymun Çiçeği Virüsü Tedavisi Nasıl Yapılır?
Maymun çiçeği virüsü için spesifik bir tedavi yöntemi yoktur. Hastalık genellikle kendiliğinden iyileşir ve semptomlar 2-4 hafta içinde kaybolur. Ancak bazı durumlarda, hastalığın şiddetini azaltmak ve komplikasyonları önlemek için antiviral ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar, çiçek hastalığı için geliştirilen ve maymun çiçeği virüsüne karşı da etkili olduğu kanıtlanan tecovirimat adlı bir ilaçtır[^1^][1]. Antiviral ilaçların yanı sıra, semptomları hafifletmek için ağrı kesici, ateş düşürücü ve kaşıntı önleyici ilaçlar da verilebilir. Ayrıca, döküntülerin enfekte olmasını önlemek için cilt bakımı yapılmalı ve yaralar temiz tutulmalıdır. Maymun çiçeği hastalığına yakalanan kişiler, iyileşene kadar diğer insanlardan izole edilmeli ve sağlık kuruluşlarına başvurmalıdır.
Maymun Çiçeği Virüsüne Karşı Aşı Var mı?
Maymun çiçeği virüsüne karşı spesifik bir aşı yoktur. Ancak, çiçek hastalığına karşı kullanılan ve maymun çiçeği virüsüne karşı da koruma sağladığı gösterilen çiçek aşıları mevcuttur. Bu aşılar, JYNNEOS ve ACAM2000 adlı iki marka olarak FDA tarafından onaylanmıştır[^2^][2] [^3^][3]. Bu aşılar, maymun çiçeği hastalığı riski yüksek olan kişilere, örneğin sağlık çalışanlarına, hayvan bakıcılarına veya bulaşmış bölgelere seyahat edenlere önleyici olarak veya temas sonrası erken dönemde uygulanabilir. Aşılar, maymun çiçeği hastalığının şiddetini azaltabilir, ancak tamamen engelleyemez. Aşılar, çiçek hastalığı aşısı gibi bazı yan etkilere neden olabilir, bu nedenle doktorunuza danışmadan kullanılmamalıdır.
Maymun Çiçeği Virüsünden Korunmak İçin Neler Yapılmalı?
Maymun çiçeği virüsünden korunmak için şu önlemler alınabilir:
- Enfekte hayvanlarla veya insanlarla temas etmekten kaçının. Eğer temas etmek zorunda kalırsanız, eldiven, maske, gözlük ve önlük gibi koruyucu ekipmanlar kullanın.
- Enfekte hayvanların etini veya sütünü tüketmeyin. Eğer tüketmek zorunda kalırsanız, iyice pişirdiğinizden ve pişirirken koruyucu ekipmanlar kullandığınızdan emin olun.
- Enfekte kişilerin solunum yolu salgıları, kan, idrar, dışkı, kabuklu döküntüler veya cinsel sıvılarıyla temas etmekten kaçının. Eğer temas ederseniz, derhal ellerinizi ve temas ettiğiniz bölgeyi sabun ve suyla yıkayın.
- Enfekte kişilerin kullandığı eşyaları, yatak takımlarını veya giysileri paylaşmayın. Eğer paylaşmak zorunda kalırsanız, bunları dezenfekte ettiğinizden veya yüksek sıcaklıkta yıkadığınızdan emin olun.
- Maymun çiçeği hastalığı riski yüksek olan kişiler, doktor tavsiyesiyle çiçek aşısı yaptırabilirler.
- Maymun çiçeği hastalığı belirtileri gösteren kişiler, en kısa sürede sağlık kuruluşuna başvurmalı ve diğer insanlardan uzak durmalıdırlar.
