Kansızlık Nedir, Nedenleri ve Belirtileri Nelerdir?
İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Fevzi Akdemir, kansızlık ile ilgili bilgiler verdi. Kansızlık, dokulara ve organlara yeterince oksijen taşıyamayan sağlıklı kırmızı kan hücresi ya da hemoglobin eksikliği olarak tanımlanır. Hemoglobin değeri desilitrede kadınlarda 12, erkeklerde 14’ün altına düştüğünde laboratuvar testleri kansızlık tanısını koyar. Kansızlık, doğuştan ya da sonradan ortaya çıkan genetik veya edinsel hastalıkların bir sonucu olarak gelişebilir.
Kansızlığın Temel Sebepleri Nelerdir?
Dr. Öğr. Üyesi Akdemir, kansızlığın birçok nedeni olabileceğini ancak dört ana sebepten kaynaklandığını belirtti. Bunlar şunlardır:
- Kan kaybı: Herhangi bir nedenle vücuttan kan kaybedilmesi, kırmızı kan hücresi sayısının azalmasına yol açar. Kadınlarda adet kanamaları, mide-bağırsak kanamaları, travma, cerrahi gibi durumlar kan kaybına neden olabilir.
- Kırmızı kan hücresi üretiminde bozukluk ya da eksiklik: Kırmızı kan hücresi yapımı için gerekli olan mineraller ve vitaminlerin yetersiz alınması ya da emilim bozukluğu, kırmızı kan hücresi üretimini azaltır. Demir, folik asit, B12 vitamini gibi maddelerin eksikliği kansızlığa yol açar.
- Kırmızı kan hücresi yıkımının artması: Bazı hastalıklar veya durumlar, kırmızı kan hücrelerinin normalden daha hızlı yıkılmasına neden olur. Bu da kansızlığa sebep olur. Örnek olarak, orak hücre anemisi, talasemi, otoimmün hemolitik anemi, enfeksiyonlar, ilaçlar, zehirler sayılabilir.
- Kemik iliği bozuklukları: Kemik iliği, kan hücrelerinin üretildiği yerdir. Kemik iliğindeki herhangi bir bozukluk, kan hücresi üretimini etkiler. Kemik iliğinin yetersiz çalışması ya da durması, kemik iliği kanserleri, kemoterapi, radyasyon gibi faktörler, kansızlığa neden olabilir.
Kansızlık Nasıl Teşhis Edilir?
Dr. Öğr. Üyesi Akdemir, kansızlık tanısında hemogram adı verilen tam kan sayımı testinin kullanıldığını söyledi. Bu test, kırmızı kan hücrelerinin sayısı, boyutu, şekli, hemoglobin miktarı gibi parametreleri ölçer. Kansızlığın en sık görülen nedeni demir eksikliği anemisidir. Kansızlığın diğer tipleri ise aplastik, hemolitik, megaloblastik, pernisiyöz gibi isimler alır. Kansızlığın tipi, derecesi, sebebi veya kişinin genetik yapısına göre değişiklik gösterir.
Kansızlık Belirtileri Nelerdir?
Dr. Öğr. Üyesi Akdemir, kansızlık belirtilerini şöyle sıraladı:
- Halsizlik, bitkinlik, çabuk yorulma: Kansızlık, dokulara yeterli oksijen taşınmasını engeller. Bu da enerji üretimini azaltır ve yorgunluğa neden olur.
- Ciltte solukluk: Kırmızı kan hücrelerinin azalması, cilt renginin solgunlaşmasına yol açar. Özellikle yüz, dudak, avuç içi, tırnak yatağı gibi bölgelerde solukluk fark edilir.
- Baş dönmesi, iştahsızlık, isteksizlik: Kansızlık, beyne giden oksijen miktarını azaltır. Bu da baş dönmesi, baş ağrısı, iştah kaybı, depresyon gibi belirtilere neden olur.
- Çarpıntı, soğukluk, nefes darlığı: Kansızlık, kalbin daha hızlı ve güçlü çalışmasını gerektirir. Bu da çarpıntı, kalp yetmezliği, göğüs ağrısı gibi sorunlara yol açabilir. Ayrıca, kırmızı kan hücrelerinin azalması, vücut ısısının düzenlenmesini bozar. Bu da ellerde ve ayaklarda soğukluk, ısınamama, terleme gibi belirtilere neden olur. Kansızlık, solunum sisteminin de etkilenmesine sebep olur. Bu da hafif aktivitede bile nefes darlığı, hırıltı, öksürük gibi sorunlara yol açabilir.
- Cinsel isteksizlik, sinirlilik, uykuya meyil: Kansızlık, hormon dengesini bozar. Bu da cinsel isteksizlik, kısırlık, adet düzensizliği gibi sorunlara neden olabilir. Ayrıca, kansızlık, sinir sisteminin de etkilenmesine sebep olur. Bu da sinirlilik, uykusuzluk, uykuya meyil, unutkanlık, konsantrasyon bozukluğu gibi sorunlara yol açabilir.
- Saçlarda güçsüzlük ve dökülme, tırnaklarda kırılganlık: Kansızlık, saç ve tırnak gibi dokuların beslenmesini bozar. Bu da saçlarda güçsüzlük, dökülme, matlaşma, tırnaklarda kırılganlık, çatlaklık, kaşık şeklinde oluşum gibi sorunlara neden olabilir.
- Gıda dışı şeyleri yemeye karşı istek (pika): Kansızlık, bazen gıda dışı şeyleri yeme isteği uyandırabilir. Bu duruma pika denir. Toprak, kireç, buz, kağıt, sabun gibi şeyleri yemeye karşı istek duymak, kansızlığın bir belirtisi olabilir.
Kansızlık Çocuklarda Nasıl Kendini Gösterir?
Dr. Öğr. Üyesi Akdemir, çocuklarda görülen kansızlık belirtilerine de değindi. Kansızlık, çocukluk çağında gelişim geriliği, kilo alamama, okul başarısında azalma, sık enfeksiyon geçirme gibi sorunlara neden olabilir. Kansızlık, beslenme yetersizliği gibi basit nedenlerden kaynaklanabileceği gibi, çok ciddi hastalıkların da işareti olabilir6. Bu nedenle, kansızlık belirtileri yaşayan çocukların bir hekime başvurması gerekir.
Kansızlığa İyi Gelen Besinler Nelerdir?
Son olarak, kansızlığa iyi gelen besinlerden bahseden İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Fevzi Akdemir, kansızlığı önlemek ve tedavi etmek için beslenmenin önemli bir rol oynadığını söyledi. Kansızlığa iyi gelen besinler şunlardır:
- Kırmızı et, yumurta, tavuk, sakatat: Bu besinler, demir, protein, B12 vitamini gibi kırmızı kan hücresi yapımı için gerekli olan maddeleri içerirler. Demir eksikliği anemisinin en sık görülen nedeni, demir yetersizliğidir. Demir, kırmızı kan hücrelerinin hemoglobin adı verilen oksijen taşıyan molekülünü oluşturur. Demir eksikliği anemisi olan kişiler, bu besinleri düzenli olarak tüketmelidirler.
- Kuru üzüm, tahin helvası, muz, kavun: Bu besinler, demir, folik asit, potasyum gibi kırmızı kan hücresi yapımı için gerekli olan maddeleri içerirler. Folik asit, kırmızı kan hücrelerinin DNA’sının sentezlenmesinde rol oynar. Folik asit eksikliği anemisi olan kişiler, bu besinleri düzenli olarak tüketmelidirler.
- Yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller, tam tahıllar: Bu besinler, demir, folik asit, B12 vitamini gibi kırmızı kan hücresi yapımı için gerekli olan maddeleri içerirler. Ayrıca, lif, antioksidan, vitamin ve mineral gibi vücudun genel sağlığı için faydalı olan maddeleri de içerirler. Kansızlık olan kişiler, bu besinleri düzenli olarak tüketmelidirler.
- Turunçgiller, kivi, çilek, brokoli: Bu besinler, C vitamini gibi kırmızı kan hücresi yapımı için gerekli olan maddeleri içerirler. C vitamini, demirin emilimini artırır ve kırmızı kan hücrelerinin oksijen taşıma kapasitesini artırır. Kansızlık olan kişiler, bu besinleri düzenli olarak tüketmelidirler.
Kansızlık, vücudun dokularına ve organlarına yeterli oksijen taşıyamaması durumudur. Kansızlık, birçok nedeni ve belirtisi olan bir hastalıktır. Kansızlık tanısı, hemogram adı verilen tam kan sayımı testi ile konulur. Kansızlık, beslenme yetersizliği gibi basit nedenlerden kaynaklanabileceği gibi, çok ciddi hastalıkların da işareti olabilir. Bu nedenle, kansızlık belirtileri yaşayan kişilerin bir hekime başvurması gerekir. Kansızlığın önlenmesi ve tedavisi için, kırmızı kan hücresi yapımı için gerekli olan maddeleri içeren besinler tüketilmelidir.
