Zorlu işlerde çalışanlar, ‘Yıpranma Payı’ adıyla yürürlüpe alınan haktan yararlanırlar ve erken emekli olma imkanına sahip olurlar. Bu hak, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun içerisinde belirlenmiş olan İtibari Hizmet Süresi’ kapsamına girmektedir. Öyle ki, bazı meslek grubunda çalışanların 45 yaşında emekli olma hakları doğabiliyor.
1- Fiili hizmet süre zammı nedir?
Yaygın olarak işten çıkarma hakkı olarak bilinen uzatılmış çalışma ve erken emeklilik hakkı, ağır ve zorlu işler yapan çalışanlara verilmektedir.
2- Nasıl uygulanır?
Her 360 iş gününde bir ek gün verilir. Ek hizmetin azami süresi 5 yıldır ve bunun yarısı (en fazla 3 yıl) emeklilik yaşına sayılır. Bu süre içerisinde emekli maaşı da ödenecek. Yer altında çalışanlar için herhangi bir süre sınırlaması yoktur. Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel Müdürlüğü çalışanları, sekiz yıla kadar fiili hizmet süreleri esas alınarak maaş artışına hak kazanmaktadır.
3- Kimler faydalanacak?
Bu yardımdan 4/A statüsünde (işçi statüsünde) ve 4/C (memur statüsünde) olan çalışanlar faydalanabilmektedir.
4- Hangi meslekler çalışanların erken emekli olmasına olanak sağlar?
SGK, işten ayrılma haklarını kullanarak erken emekli olabileceğiniz mesleklerin listesini yayınladı. Bu çerçevede 45 meslekte çalışanlar da erken emekli olabiliyorlar. Bu meslekler arasında: Yeraltı madenleri, çelik fabrikaları, asit üretilen yerler, Türk ordusu, sahil güvenlik komutanlığı, polis, MİT, cezaevleri, medya personeli, su altı, çimento fabrikaları, termik santraller, sağlık, cam fabrikası vb. . Buna çalışanlar da dahildir.
5- Yıpranma hakkından faydalanmak için gerekli şartlar nelerdir?
İşçinin işten çıkarma kapsamındaki faaliyette en az 3.600 gün çalışmış olması gerekmektedir. Ayrıca yaş indiriminden faydalanabilmek için en az 3.600 yaşında olmanız gerekmektedir.
6- Çalışma saatlerime ek hizmet saatleri nasıl eklenir?
Dikkate alınacak süre işin türüne göre 60 ile 180 gün arasında değişmektedir. Örneğin yeraltı işçilerinin ek süreleri yılda 180 gündür. Türk askeri personeline her yıl ilave 90 gün eklenmektedir. Kurşun, arsenik ve cam fabrikası çalışanları için süre 60 gündür. Basın Kimlik Kartı Yönetmeliği'ne göre fiilen basın kimlik kartı sahibi olarak çalışan kişinin çalışma süresi 90 gündür. Güvenlik ve kolluk görevlileri ile MİT çalışanları için ek süre 90 gündür.
7- Fiili hizmet uzatma süresi nasıl hesaplanır?
360 iş gününe 60 gün eklemek istiyorsanız iş günü sayısını 0,17 ile çarpın. 90 gün eklemeniz gerekiyorsa toplam iş günü sayısını 0,25 ile çarpın. 180 gün eklemek istiyorsanız iş günlerindeki gerçek artışı belirlemek için iş günü formülünü 0,50 ile çarpın. Örneğin 7000 iş gününüz varsa ve bunu 0,25 ile çarparsanız (90 gün ekleyerek), ortaya çıkan 1750 gün çalışma saatlerinize eklenecektir. Bu süre yaşınıza göre de kısaltılabilir.
8- Tatiller dahil mi?
İşsizlik sürelerinde haftalık izinler, yıllık izinler, sağlık izinleri ve resmi tatiller fiili hizmet yılı artışına dahil değildir.
9-Sigortalılık süresini etkiler mi?
Gerçek hizmet yılı ne kadar uzun olursa, yaş sınırı da o kadar düşük sigortalılık süresine sayılır.
10- Maaşım etkilenecek mi?
Ne kadar uzun süre çalışırsanız, o kadar fazla emeklilik maaşı alırsınız ve o kadar fazla emekli maaşı alabilirsiniz.
11- Yıpranma payından faydalanmam için başvuru yapmam gerekiyor mu?
Buna gerek yok; SGK, fiili çalışma sürenize eklemeniz gereken gün sayısını otomatik olarak hesaplayacak ve emeklilik sürenize ekleyecektir.
12- Emekliliği nasıl erkene çekmekte?
Örneğin cıva üretiminde çalışanların hizmet süresindeki fiili artış 90 gündür. Bu işte 12 ay çalıştıktan sonra 15 ay çalışmış sayılacaksınız, bu da ikramiye günlerinizi artıracak ve size erken emekli olma fırsatı verecektir. Bu, cıva üretiminde çalışan kişilerin yılda 450 gün çalışmış sayılacağı anlamına gelirken, normal şartlarda ise 360 gün çalışması gerekir. Madenlerde çalışan kişiler için bu süre 180 gün yani altı aydan fazladır. Yeraltı madeninde çalışan bir çalışan 360 gün çalışıyorsa, fiili hizmet uzatmasını uygulamak 540 gün çalışmış sayılacak ve bu da emekliliğe önemli katkı sağlayacak.
